Acıların Coğrafyası Ortadoğu

Coğrafya Dünyası’nda Ortadoğu’dan, “Çeşitli uygarlıkların boy attığı, farklı kültürlerin kaynaştığı, Doğu ve Batı, Kuzey ve Güney, gelişmiş veya az gelişmiş ulusların az veya çok buluştuğu; fakat çatışmaların ve uyuşmazlıkların hiç eksik olmadığı Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının birleştiği, Boğazlar vasıtasıyla Karadeniz’i Akdeniz’e, Süveyş Kanalı ile de her iki denizi Hint Okyanusu’na bağlayan stratejik konumda bir bölge” diye söz ediliyor.

Gerçekten de Ortadoğu’da çatışma ve uyuşmazlıklar dün de vardı bugün de var. Öyle görülüyor ki  gelecekte de devam edecek. Bugüne kadar krallar, imparatorlar ve  nihayetinde tek adam diktatörlükleri ile yönetilen bölge ülkelerinde en büyük acıyı halklar çekiyor. Bu acı dün Irak’taydı, bugün ise Suriye’de.... İç savaş nedeniyle o güzelim tarihi ve kültür kentleri yerle bir edildi, binlerce insan öldü, milyonu aşan insan yerinden yurdundan koparak mülteci durumuna düştü.

Bu manzarayı geçmişte ülkemizin Güneydoğu’sunda gördük. 3-4 bin civarında köy boşaltıldı, sayısı milyonla ifade edilen kadın, çocuk, yaşlı genç soluğu metropollerin varoşlarında aldı. Toplumun dengesi değişti, dramlar yaşandı ve yaşanmaya da devam ediyor.

Savaşın Tanığı Olmak

Irak savaşını yakından izleyen bir gazeteci olarak Saddam Hüseyin’in  kimyasal bombalarından kurtulmak için sınırları aşarak Türkiye’ye sığınan Kürt, Arap, Türkmen ve Hıristiyanların çaresizliklerine tanıklık ettik. Şimdi aynı tanıklığı Suriye halkının göçünde yaşıyoruz. Öyle bir savaş yaşanıyor ki Suriye’de, insana “yok artık” dedirtiyor. Diktatör Esat yönetiminin uygulamaları zaten biliniyor. Ancak ülkeyi bir diktatörden kurtarması için kendisine umut bağlanan, kendini “özgür ordu” olarak tanıtan muhalif hareket içinde faaliyet gösteren bazı radikal grupların uygulamaları Esad’a adeta rahmet okutuyor. Resmen Suriye’de insanlık suçu işleniyor ve bu, hemen her gün devam ediyor…

Türkiye’ye Dağıldılar

İç savaştan kaçan Arap, Kürt, Türkmen, Çerkez ve Hıristiyan toplulukların büyük bölümü soluğu Türkiye’de alıyor. Türkiye’yi sırasıyla Irak Kürdistanı, Irak, Ürdün ve diğer Arap ülkeleri  izliyor. 750 kilometre uzunluğundaki Suriye sınır hattındaki Şırnak, Mardin, Şanlıurfa, Kilis, Gaziantep ve Hatay’da kurulan onlarca kampta binlerce Suriyeli aile barınıyor. Kampların dışında ise  sınır illerinde evlere taşınan ailelerin sayısı ise binleri aştı ve  milyona doğru gidiyor. Sadece sınır illerinde değil, başta Diyarbakır olmak üzere  bölgedeki kentler hatta İstanbul ve Ankara dahil Türkiye’nin birçok iline dağılmış durumda. 

İşyerine Arapça Tabela

Suriyelilerin topluma karışması, hatta kapı komşumuz olması toplumsal dengeyi sarstığını söyleyebiliriz. Bu durumun toplumsal yaşama etkilerini anlayabilmek için Suriye sınır kesimindeki yerleşim birimlerinde gezi ve inceleme yaptım.  Bölgenin ticaret merkezi Gaziantep’e yerleşen maddi durumu iyi Suriyeliler kentin atmosferine kısa sürede uyum göstererek birçok işyeri açmışlar. İşyerlerine bile Arapça tabela asmışlar. Birçok sektörde Suriyeliler çalışıyor. Tabii ucuz iş gücüyle. Asgari ücret 400-500 TL civarına kadar gerilemiş durumda. Böyle olunca  Türk vatandaşları da aynı ücrete çalışmak zorunda kalıyor. İş alanlarının daralması ve iş olanaklarının ortadan kalkması üzerine iç göç, göç tersine döndü. Gaziantep’te çalışan birçok Türk vatandaşı yakın illerdeki köylerine dönüyor.

Babadan Kalma Evimi Suriyeli Aileye Verdim

Sokaklarda güvenlik anlamında da sorunlar yaşanıyor. Birçok Suriyeli suça karışıyor. Bunun örnekleri geçen ay gazetelere de yansıdı. Sokaklarda her köşe başında dilenen insanlara rastlanıyor. Daha çok aileler ve çocuklar dileniyor.  Suriye’de bugünlerde savaşın şiddetlenmesi, Suriye ordusu ile savaşın yanı sıra muhalif güçlerin birbiriyle savaşması ve çatışmaların sınır kesimlerinde giderek şiddetini arttırması göç hareketini daha da arttırdı. Gelen Suriyeli ailelerin bir bölümü kamplara alınırken kamp sırasını bekleyen ailelerin büyük bölümü işyeri ve evlerin bodrum katlarında, camilerde kalıyor. Hayır sahibi insanlar tarafından evinde barındırılan, hatta kira almadan ikinci evine yerleştiren ailelerin varlığını da vurgulamadan geçmeyeyim.  Bu kapsamda ben de ilçedeki babadan kalma evimi, oturması için Suriyeli bir aileye açtım.

Suriyeli Kadın Şikayeti

Suriyeli nüfusun artmasına paralel olarak bölgede ev kiraları da artış gösterdi.  Erkekler masrafsız olması nedeniyle ikinci, üçüncü evlilikler yapıp Suriyeli kadınlarla evleniyor. Bölge kadınları ise bu durumdan dert yanıyor!

Tereddüt ve endişe

Bölge halkı Suriyelilere yardım yapma konusunda istekli olmasına rağmen tereddüt ve endişe yaşıyor. Suriyelilere vatandaşlık hakkının yanı sıra çalışma izini verilmesi halk arasında tepki çekiyor. İş olanaklarının kısıtlı olması ve işsiz sayısının giderek artması şikayet konusu iken hükümetin Suriyelilere iş imkanı yaratılmasına dönük çalışma yapması rahatsızlık yaratan diğer bir konu.

“Tayyip el Baba”

Buna örnek olarak bir dostumun tanık olduğu olayı anlatmadan geçmeyeyim.  Olay Gaziantep’te şehir içi yolcu minibüsünde geçiyor.

Dolmuşa ayağı yanmış bir çocuk ve Suriyeli annesi biniyor. Minibüsün muavini yolculardan ücret toplarken sıra Suriyeli kadına geliyor. Kadın, “Tayyip el Baba” diyerek ücret ödemek istemiyor. Bunun üzerine muavin, “Tayyip baba artık para ödemiyor, sen vereceksin” diye karşılık verince tartışmaya yolcular da katılıyor. ‘Bir dokun bin ah işit’ diye bir atasözü burada gerçeğe dönüşüyor. Suriyelilerden kaynaklı kiraların çok artması nedeniyle evinden çıkmak zorunda kaldığını anlatıyor biri. Diğeri ise Suriyeli sığınmacıların birçok hizmetten bedava yararlanmasından yakınıp aynı hakların kendilerine verilmemesinden şikayet ediyor. Yan yana oturan iki kadının, “muavin kardeş, Suriyeli kadınlar kocalarımızı elimizden aldı” diye yakınırken araya giren başka bir kadın yolcu espriyi patlatıyor: “Bu gidişle yakında kadınlara da ikinci bir koca hakkı doğacak!”

Dolmuşun en arkasında oturan ve hemşire olduğunu belirten orta yaşlı bir kadın ise Suriyelileri eleştirenleri ayrımcılık yapmakla suçlayarak, yardım yapılmasının insani bir hareket olduğunu söyleyip “Onlar bizim kardeşimiz. Darda olana yardım yapılması hem dinen hem de insanlık adına caizdir” diyor. Bunun üzerine muavin sesin geldiği yere bir hışımla dönerek, “Bana bakın bayan, siz sırtınızı devlete dayayıp maaşınızı alıyorsunuz, tuzunuz kuru olabilir; ama biz asgari ücretimizi ev kirasına yatırıyoruz, haberiniz var mı?” dedi. Muavinin bu tepkisi tartışmaya noktayı koymuş oldu.

Şanlıurfa'da Suriyeliler İçin İş Bulma Bürosu

Suriyelilerin yoğun olarak barındığı Şanlıurfa ve Hatay’da kalıcı yerleşim için uzun vadeli çalışmalar da dikkat çekiyor. Özellikle Hatay’da Türkmen nüfus daha çok sınır kesimlerine yakın yerleşim birimlerinde işyerleri açıp iş olanakları yaratırken Şanlıurfa’da iş imkanı yaratmak için kurumsal anlamda çalışma yürütülüyor. İlk göçlerle birlikte Şanlıurfa’ya gelen ve yerleşik düzene geçen Suriye uyruklu Enes El Şihep, mesleklerini yapamayan Suriyelileri iş sahibi yapmak için 'Suriyeliler iş bulma bürosu' açtı. Habere göre, Karakoyun Mahallesi'nde açılan ve ücretsiz hizmet veren büroya başvuruda bulunan Suriyeliler, niteliklerine göre işçi arayanlara yönlendiriliyor.  Gönüllü hizmet veren Şihep, son bir haftada 500 Suriyeli vatandaşın iş için müracaatta bulunduğunu, bunlardan 20'sinin işe yerleştiğini söyledi.

Son Söz:

Savaş sadece iki güç arasında yaşanmıyor. Yaşanan bir iç savaşsa yaşlısı genci, kadını çocuğu binler, milyonlar bu savaştan etkileniyor. Ölenler sadece savaşanlar olmuyor, Savaşın tarafı olmayan suçsuz günahsız çocuklar, kadınlar da ölüyor, sayıları binlerle ifade ediliyor. Bombalanmış binalar arasından çıkarılan çocukların cansız bedenleri, kimyasal gazla öldürülmüş ve yan yana dizilmiş cesetler, aç bırakılmış, günlerce, aylarca işkence edilmiş,  elleri arkadan bağlanıp infaz edilen insan görüntüleri, kafaları kesilirken ya da kesilmiş kafalarla futbol oynayan insanlıktan nasibini almamış canavar ruhlu insanlar… Bunlar ne yazık ki kapı komşumuz Suriye’den, fotoğraflarla, görüntülerle bize ulaşıyor.

Çaresizlik bir insanın yaşadığı en büyük felakettir. Orada halklar birbirini boğazlarken, canını kurtarmak için arkasında her şeyini bırakıp gelen bu insanlara kucak açmamız bir insanlık görevidir.

Dili, dini, kültürü ne olursa olsun, insani desteğimizi onlardan esirgemeyelim…  

Not:Milliyet gazetesinin Çukurova ekinden alınmıştır.