Bir nefes özgürlük

NAMIK DURUKAN

Arife günü vardığım Erbil’de tarihi kalenin önündeki çarşı tıklım tıklımdı. Deyim yerindeyse insan kaynıyordu. İşportacılar kaldırımlardan yola taşımıştı. Yola atılan masaları dolduranlara garsonlar yemek servisi yaparken ayakta aperatif yemek atıştırmaya çalışanlar ise tabladaki seyyar ocaklar etrafında uzun kuyruklar oluşturuyor.

Kalenin önündeki havuzlu park ise akşam tek eğlence mekanı. Irak’ın büyük bölümünde savaş can almaya devam ederken ülkenin kuzeyinde, yani Kürdistan’da sabahın ilk ışıklarına kadar yaşam tüm canlılığı ile sürüyor. Deyim yerindeyse bölge, Irak’ın nefes kaynağı haline gelmiş durumda.

Son birkaç yıl içinde yapısal anlamda yüzde yüz dönüşüm yaşayan Erbil’de yeni şehirler, çok katlı gökdelenler yükseliyor. Dışarıdan bakıldığında Dubai tarzı yapılar göze çarpıyor. Şehir adeta iki farklı yapıya bölünmüş durumda. Bir tarafta modern binalar, oteller, lokanta ve cafeler, AVM’ler ve diğer tarafta Arap ülkeleri tarzında kentin merkezindeki insan seli görüntüsü. Kısaca Erbil’den tezatlar kenti diye söz edebiliriz.

Üç şehir, üç farklı yaşam

IŞİD’ın Irak’ın ikinci büyük kenti Musul dahil ülke topraklarının üçte birini işgal etmesi bölgede dengeleri altüst etti. Kürtlerin denetimindeki ülkenin kuzeyi Şii, Sünni Arapların yanı sıra Kerkük ve Musul’dan kaçan Türkmenlerin nefes borusu haline geldi. Bölgede 50 ve 90 kilometre mesafede üç şehirde üç farklı düzen ve üç farklı yaşam şekli ortaya çıktı. Erbil’de yaşam 24 saat akarken Kerkük’e korku, Musul’a ise şeriat kuralları hakim oldu. İki kentten kaçmaya çalışan Hıristiyan ve Şiiler ise ölmeden Erbil’e ulaşma mücadelesi veriyor.

Musul’u işgal ettikten sonra denetimlerini artıran IŞİD, kentte adım adım şeriat düzenine geçiyor. Namaz kılmayanları kırbaçla cezalandıran, zina yapan kadınları taşla recm eden, son olarak kadınları sünnet etmek için fetva çıkaran IŞİD, geçtiğimiz hafta Hıristiyanları ve Şabek (Alevi) Kürtlerini kentten kovdu, kilise ve ibadet yerlerini bombalayarak havaya uçurdu.  Yaşanmaz kent haline gelen Musul’da IŞİD’in zulmünden kaçanlar soluğu Erbil’de aldı. Erbil-Musul arasındaki Hazır ile Sincar bölgesinde kurulan kamplarda on binlerce aile çile dolduruyor.

Kerkük’te ise her yere korku hakim. Kente sızan IŞİD militanları bombalı eylemlerle dehşet saçıyor. Kentin köy ve ilçelerinde zaman zaman IŞİD ve Peşmergeler arasında çatışmalar yaşanırken patlatılan bombalarla son bir ay içinde onlarca kişi yaşamını yitirdi ve yaralandı.

Kerkük’e kaçış

IŞİD’in işgal ettiği veya tehdit unsuru olduğu yerleşim yerlerinden kaçıp Kerkük’ün varoşlarına sığınan binlerce Türkmen ve Arap aile zor şartlar altında yaşamaya çalışıyor. Kent merkezine ise büyük bir korku hakim. Özellikle kent merkezindeki pazar yerleri, işlek cadde ve sokaklarda her an patlayacak bombanın tedirginliği insanları alışveriş mekanlarından uzak kalmasına yol açmış.

IŞİD’in Kerkük yakınlarındaki Şii Türkmenlerin yaşadığı köy ve kasabalar çevresinde mevzilenmesi ise büyük endişe kaynağı. IŞİD’in özellikle Şii Türkmen bölgelerine yönelik saldırı hazırlığı içinde olduğu bilgisi Kerkük’e yeni göç dalgası hazırlığını da beraberinde getirmiş. Her ne kadar peşmerge kuvveti bölgede stratejik noktalara mevzilense de IŞİD’in kapsamlı saldırı başlatacağı korkusu var. Tehdit altındaki yerleşim birimlerinde halk her an göç edecek şekilde hazırlık yapıyor.

Erbil bir umut

Musul ve Kerkük’ün 60 kilometre uzağında, yani Erbil’de yaşam tüm canlılığı ile sürüyor.  Musul-Kerkük dahil IŞİD tehdidi nedeniyle Irak’ın birçok bölgesinden Kürdistan bölgesine kaçanlar soluğu Erbil’de alıyor. Erbil özellikle zengin Arap, Hıristiyan ve Türkmenler için kurtuluş ve özgürlük kenti. Zenginlerin yanı sıra orta sınıf da Erbil’e yerleşmiş durumda. Caddeler, alışveriş merkezleri, parklar ve kafeler tıklım tıklım dolup boşalıyor. Sokakta yaşam sabahın ilk ışıklarına kadar sürüyor.

IŞİD’ın Kürt bölgesi üzerinde tehdit oluşturması nedeniyle yönetim yeni uygulamalara girişmiş. Alınan önlemler ise esnafın şikayetine neden olmuş. IŞİD’in intihar eylemleri yapma olasılığına karşı sınır kapılarında kontroller artırıldı. Yoğun Arap göçünün önüne geçebilmek için Kürt yönetimi yakın zamanda bazı uygulamalara girişti. Bölgeye gelen Arap ailelerinden bir Kürt aileyi kefil olarak gösterme şartı getirdi. Kefil gösterenlere oturma izni verilirken gösteremeyenler mülteci kampına alınıyor. Bu durum Erbil’de ekonomik yaşamı olumsuz etkilemiş. Ancak bu uygulamanın ne kadar süreceği ise bilinmiyor.

Her şeye rağmen IŞİD’in Musul’u işgaliyle birlikte Irak’ta ortaya çıkan üçlü yapının uzun vadede Kürtlerin elini güçlendireceğine kesin gözüyle bakılıyor.