Diyarbakır Mesajı

NAMIK DURUKAN

Kim ne derse desin; Diyarbakır vurgusuyla yapılan ya da Diyarbakır’dan verilen siyasi mesaj daima önemsenmiştir; çünkü her zaman gündem belirlemiştir ve uzun süre tartışma konusu olmuştur. Şiddetin doruğa çıktığı 90’lı yıllardan günümüze dair yaşananlarla ilgili hafızamızı yokladığımızda, devleti yöneten kadroların burada verdikleri tarihsel mesajlar öne çıkar.

Sorunun ele alınışı, değerlendirilmesi ve tespiti konusunda çok şey söylendi. Soruna  daha çok “Terör” penceresinde bakılmakla beraber, “siyasal” boyutu göz ardı edildi. Bu süreç içinde devam eden şiddet sarmalı can almaya devam etti; ta ki hükümetin başlattığı çözüm süreci ete kemiğe bürünene kadar.

12 Eylül darbesi inkarı derinleştirdi

Çok gerilere gitmeye gerek yok. 12 Eylül askeri darbesi sonrasına bakalım. Kenan Evren’in darbe sonrası 1982 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin 7. Cumhurbaşkanı olması ile inkar ve asimilasyon hızlandı. Aynı zamanda bu tarih PKK’nın Suriye, Lübnan ve Kuzey Irak’ta silahlı eylemlere hazırlanma dönemidir.

Evren’in yönetimindeki cunta, Sadece Kürtçeyi değil Kürt’e dair her şeyi yasakladı. Demokrasiye geçiş döneminde iktidara gelen partiler  ülkeyi yöneten liderlerin soruna bakış açıları başlangıçta Evren döneminden farklı değildi. Ancak süreç içinde yaşanan gelişmeler, düşünce ve uygulamalara yansıdı. Bu sebeple de ülkeyi yönetenler sorunun çözümüne yönelik tartışmalarda geçmişteki uygulamalarının yanlışlığına dikkat çekmişlerdir.

Adım adım Kürt’ü kabul süreci

Yıllar sonra da olsa Kenan Evren, “Kürtçe yasağı yanlıştı” dedi. 9. Cumhurbaşkanı  Süleyman Demirel, sorunu önce “terör” boyutu ile ele aldı, soruna “3-5 çapulcu” anlayışı ile yaklaştı. Uzun bir süre “Kürt sorunu yok” dedi. Ancak Başbakan olarak 1990 yılında geldiği Diyarbakır’da, Ulu cami önünde kalabalığa seslenirken “Kürt realitesini tanıyoruz” dedi.

Demirel’i sırasıyla diğer liderler izledi. 8.Cumhurbaşkanı  Turgut Özal, daha da ileri giderek sorunun çözümü için Abdullah Öcalan’a aracılar gönderdi. Özal sorunu çözme kararlılığını ortaya koyduğu sırada şüpheli bir şekilde ölmesi, zehirlendiğine yönelik iddiaları gündeme getirdi. Özal’ın zehirlendiğine dair davaya halen devam ediliyor.

ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz ise, 16 Aralık 1999'da Başbakan Yardımcısı olarak gittiği Diyarbakır'da "Geçmişe artık sadece yanlışlarımızdan ders almak için bakmalıyız ve aynı yanlışları tekrarlamamalıyız" diyerek sonradan çok tartışılacak bir söz ortaya attı: "Avrupa Birliği'ne üyeliğimize giden yolun Diyarbakır'dan geçtiğine inanıyorum" dedi.

“Devlet için kurşun atan da yiyen de şereflidir, Bu terör ya bitecek ya bitecek” diyerek sert mesajlar veren dönemin Başbakanı Tansu Çiller, İspanya'dan dönüş yolunda uçakta “Kürt Sorununun çözümünde Bask modeli üzerinde durulabilir” diye konuştu. Aynı şekilde MHP’nin bu konudaki tavrı her ne kadar Kürt’ü inkara dayansa da lideri Devlet Bahçeli’nin, sorunun çözüm yeri olarak Meclis’i göstermesi önemlidir.

Kürt sorunu ile ilgili ilk cesur çıkışı dönemin SHP Genel Başkanı Erdal İnönü yaptı. SHP’nin 1990 yılında hazırladığı Kürt raporunda, Kürtçe eğitim yapılması isteniyordu. CHP eski Genel Başkanı Deniz Baykal'ın da içinde yer aldığı sosyal demokratlar Kürt sorununa yönelik en fazla rapor hazırlayan kesim oldu. 1990-2006 arasında sekiz rapor hazırlandı.

Devleti yöneten kadroların Kürt sorununa bakış açılarının “inkardan kabule” doğru evrilmesi elbette dikkate değerdir. Kürt sorununa ilişkin yapılan açıklamalar ve yazılan raporların çoğunun Diyarbakır’da açıklanması da tesadüf değildir. Üzerinde çok konuşulmasına, sözler verilmesine rağmen çözüm iradesi ne yazık ki Ankara’nın kalın duvarlarını aşamadı.

Diyarbakır’da tarihi ziyaret

Diyarbakır’da geçtiğimiz hafta adeta bir tarih yaşandı. İlk kez Türkiye Cumhuriyeti Başbakanının ağzından “Kürdistan” sözcüğü döküldü. Bu geçmişte Diyarbakır’da sorunun tespitine yönelik yapılan en radikal çıkış olduğu söylenebilir. O tarihi geziyi izleyen gazeteciler arasındaydım.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın talebi üzerine Diyarbakır’a çıkarma yapan Irak Kürdistan Bölge  Başkanı Mesut Barzani, Kürtlerin ünlü ozanı Şivan Perwer’i de beraberinde  getirdi. Barzani daha Diyarbakır’a gelmeden tartışması geldi. Bu tartışmalar daha çok gezinin zamanlamasına yönelikti. Tartışma önümüzdeki süreçte daha boyutlanarak sürecektir, ama Barzani’nin Kürdistan bayrakları ile Kürdistan Bölge Başkanı sıfatı ile karşılanmasının tarihi değerde olduğu konusunda bölge halkının hemfikir olduğunu söylersem abartmamış olurum.

BDP’nin mesafeli yaklaşmasına rağmen Barzani, Şivan ve Tatlıses’li açılışa katılım ve ilgi beklenin üzerindeydi. Başbakan Erdoğan’ın konuşmasından önce kürsüye çıkan Barzani’nin Türkçe yaptığı “Yaşasın barış, yaşasın özgürlük” vurgusu büyük alkış aldı. Şivan’ın Tatlıses’le sahne alması alanı dolduran binleri coşturmaya yetti.

Gezi sonrası değerlendirmesinde, Kürdistan bayrağı ile karşılanmasına ve Başbakan’ın “Kürdistan” vurgusuna dikkat çeken Barzani’nin “Diyarbakır’da gördüğüm manzara hayal mıydı, gerçek miydi diye düşündüm” demesi sorunun geldiği aşamayı anlatması bakımından önemli bir tespitti.

Başbakan Erdoğan’ın özellikle “cezaevleri boşalacak, dağdakiler inecek” açıklaması  Diyarbakır ve bölgede büyük heyecan yarattı. Çözüm sürecinin getirdiği olumlu havanın kalıcı barışa evrilmesi her kesimden insanların öncelikli talebi.

İbrahim Tatlıses’in Kantar köprülü kavşağı açılış töreninde vurguladığı gibi,  ben de Diyarbakır’ı farklı gördüm. İbo, “Ne yapmışsınız, nasıl bu kadar büyütmüşsünüz” diye soruyordu alandakilere. Yanıtını bir cümle ile açıklamak mümkün: Çözüm süreci…

Kantar kavşağından geriye kalan en önemli görüntü, tek bir çubuğa bağlanıp tören boyunca birlikte en yüksekte dalgalandırılan Türk ve Kürdistan bayrağıydı.

Not:Milliyet Gazetesi'nin Güney ekinden alınmıştır.