NEVROZ NEDİR? NEVROZ NEDEN 21 MART'TA KUTLANIR İŞTE NEVROZ'UN TARİHÇESİ

Nevruz Bayramı yada kısaca Nevruz:

Kürtçe: Nevroz, Özbekçe: Navruz, Türkmence:Novruz,, Kazakça:Nauruz, Kırgızca: Nooruz, Azerice:Novruz,

Kırım Tatarcası: Navrez olarak söyleniyor.

        Orta Asya'dan Balkanlardaki uluslara kadar çok geniş bir bölgede yerel renk ve inançlarla kutlanan Nevroz, her ulusun kendi kültür değerleriyle özdeşleştirip sembolleştirdiği, özü itibariyle baharın gelişinin kutlandığı coşkuyla karşılandığı bir gündür.

       NEV (yeni) ve RUZ (gün) kelimelerinin birleşmesinden  meydana gelen ve "YENİGÜN" Anlamını  taşıyan Nevruz, kuzey yarımkürede başta Türk'ler olmak üzere bir çok halk topluluğu tarafından yılbaşı olarak kullanır.

NEVRUZ'UN (NEVROZ) TRİHÇESİ:

 1. RİVAYET:

M.S. 2. Yüz yıldaki  Pers imparatorluğunun kayıtlarıdır. Ancak bundan çok daha öncesindekiler vardır ki yaklaşık M.Ö.648-ve 330 yılları arasında Pers imparatorluğu altında yaşayan değişik milletlerin  Pers şahına Nevroz günün de hediyeler getirdiğine dahil bilgiler mevcuttur.

 Yazılı olarak ilk kez 2. yüz yılda pers kaynaklarında adı geçen Nevruz, İran ve Bahai takvimlerine göre yılın ilk gününü temsil eder.Günümüz İran'ında her nekadar İSLAMİ bir kökeni olmasa da bir şenlik olarak kutlanır. bazı topluluklar bu bayramı 21 Mart'a kutlarken diğerleri kuzey yarım kürede ilk baharın başlamasını temsilen 22 veya 23 mart'a kutlarlar. Aynı zamanda  Zerdüşt'lük  hemde Bahai'ler  içinde kutsal bir gündür ve tatil olarak ta kutlanır.  

Nevruz (Nevroz)  geleneğinin tarihin en son buzul çağının bitmesinden hemen önceki günlere  yani  15000 bin yıl öncesine uzanır. Efsanevi pers kralı Cemşid  ındo -İran'lıların avcılıktan hayvancılığa ve yerleşik yaşama geçişini temsil eder. O çağlarda mevsimler insanoğlunun hayatında günümüzdekinden daha yaşamsal bir önem arz ediyordu. ve yaşamla ilgili her şey dört mevsim ile çok yakından ilgiliydi. Zor geçmiş bir kışın ardından gelen bahar , tabiat ana'nınçiçekler yeşillenen bitkiler uykusundan uyanması ve sığırların ve koyunların ve keçilerin yavrulaması ile ve de kuzuların melemesi ile     insan oğlu için büyük bir fırsat ve bolluğun canlanması demekti işte böyle bir dönemde bu Nevruz ( Nevroz) kutlamalarını başlatanın Kral cemşid olduğu söylenir.

  2. RİVAYET: Persepoliste  Krala Hediyelerin Sunumu: 

M.Ö.487 Yılında Büyük darius, Persepolisteki yeni inşa edilmiş olan sarayında Nevroz'u kutluyordu. Son araştırmaları sonuçları bu kutlamaların bir anlam ifade ettiğini göstermektedir. Sadece Nevruz(Nevroz) gününde sabah saati 06,30'unda güneşin ilk ışıkları gözlem evindeki büyük kabul salonuna denk geliyordu. ve bu olay sadece 1400 yılda bir geçekleşiyordu. bu durum aynı zamanda Babililerin ve yahudilerinde yeni yılı ile çakışıyordu ve bu nedenle  bu kutlamaların eski toplumlar için çok uğurlu ve önemli sayıldığı açıktır. Persepolis yerleşkesinin  ya da en azından Apadana'non sarayının ve iki yüz sütunlu salonun nevruz' kutlamak amacıyla, inşa edildiği sanılmaktadır. ne yazık ki eski kitabelerde Nevruz'dan bahs edilmemektedir.       

TÜRK'LERDE NEVRUZ:

Türk'lerin( Göktürk'lerin) Ergenekon'dan demirden dağı eritip çıkmalarını baharın gelişini , doğanın uyanışını temsil eder. Doğu Türkistan'dan  Balkanlara kadar Türk kavimleri ve toplulukları tarafından M.Ö.8 yıldan  günümüze kadar her yıl 21 Mart'a kutlanır. Türkiye'de bir gelenek Türk cumhuriyetlerinde ise resmi bayram olarak kutlanır ken 1995 yılından itibaren ülkemizde'de yani Türkiye Cumhuriyeti tarafından bayram olarak kabul edilen bir gün haline gelmiştir. TÜRKİ kavimlerinde bir gün 12 bölüme ayrılır her bölüme çağ adı verilirdi  bir çağ  2 saat anlamına gelirdi. dolayısıyla bir günde 24 saat'tir her bir çağ ise 8 keh'ten ibarettir yılbaşı olarak gece gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart Nevruz (Nevroz) olarak kutlanır. Bu güne ve yeni yılın başladığı ana YILGAYAK  denir.

 On iki  Hayvanlı takvim ve melikşah'ın Celali Takviminde yılbaşı olarak belirlenen21 Mart.Divanü Lügat'ti Türk'e deilk baharın gelişi olarak belirtilir.Türk Edebiyatı ve musikisinde, Nevruz : Nevru-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati , Nevruz-Hicaz, Nevruz-Acem, ve Nevruz- Seba olarak girmiştir. Tarihte pek çok devlet tarafından bayram olarak kutlanmıştır. Bunların başında Anadolu beylikleri ,Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gelir.

Osmanlı ve selçuklu'da Milli bayram olarak kutlanan Nevruz Nevruziye adlı şiirlere şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak  Nevruziye adlı macun Osmanlı döneminden kalan bir  kültür olarakbu gün hala Manisa'da 21 Mart günü mesir  macunu şenlikleri yapılmaktadır. Alevi ve Bektaşiler  arasında da kimi yörelerde eski atfen Mart dokuzu adı verilerek kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı.

KÜRT'LERDE NEVROZ'UN TARİHÇESİ:

 Kürt'lerde Nevroz'un Demirci Kawa efsanesine dayandığı inanılır. Kürt mitolojisinde Kawa efsanesine göre günümüzden 2500 yıl öncesinde ZUHAK ( bazı kaynaklara göre DEHAK) Adında Asurlu çok ama çok zalim bir kralın altında yaşayan Kawa adında bir demirci vardı. Bu kral tam bir canavardı ve efsaneye göre her iki omuzun da birer yılan vardı. her gün bu iki yılanı beslemek için, Kürt'lerden iki genç erkek çocuğu sarayına getirtir aşçılarına öldürtüp beyinlerini yılanlarına yemek olarak veriyordu. Aynı zamanda  bu canavar kral ilk baharın gelişini de engelliyormuş. En sonunda bu zulümden bıkan ve bir şeyler yapmak isteyen ARMAYEL ve GARMAYEL adlı iki kişi kralın sarayına mutfağa aşçı olarak girmeyi başarmışlar ve kralın yılanlarını beslemek için beyinleri alınarak öldürülen çocuklardan sadece birini öldürüp diğerini gizlice saraydan kaçmasına yardımcı olurlar.Böylece ellerindeki bir insan beyni ile kestikleri bir koyunun beynini karıştırarak yılanların yemeğini veriyordular.  İşte bu kaçan kişilerin Kürt'lerin ataları olduğuna inanılır ve bu kaçan çocuklar Kawa adlı demirci tarafından gizlice eğitilerek bir ordu haline getirilirler. Böylece Kawa zalim kralın kafasına çekiç darbeleriyle vurarak kralı öldürmeyi başarır. Kawa etraftaki tüm tepelerde ateşler yakarak yanındakilerle beraber bu zaferi kutlarlar. Böylece Kürt halkı zalim kraldan kurtulmuş olurlar.Ve ertesi gün ilk bahar gelmiş olur.

KÜRT'LERDE NEVROZ KUTLAMALARI:

Bir çok kürt şair  ve yazarında eserlerinde yer alan Nevroz'u Kürt'ler 21-22-23 mart'a kutlarlar. Bu bayram ile Kürt'ler çoğunlukla şehir dışındaki bölgelerde ve açık alanlarda bir araya gelir ve gelmekte olan ilk baharı kutlarlar. Kadınlar  rengarenk elbiseler giyerler ve başlarına pullarla süslenmiş ışıltılı  örtüler örterler ve bu kalabalık topluluk büyük bir ateş yakar ve bu ateşin etrafında dans ve yöresel oyunlarını oynayarak yada ateşin üzerinden atlayarak büyük bir coşkuyla Nevroz bayramını kutlarlar.

 Büyük Kürt yazar ve şair olan Musa ANTER'e göre Nevroz aslında Kürt'lerde ilk başlarda 31 Ağustos'ta kutlanıyordu. Ancak daha sonra Arap takviminin kabul edilmesiyle bu kutlamalar Mart ayının 21 ine kaydırılımıştır.